Ceyda Ulukaya – Atatürk’ün kendi el yazısıyla imzaladığı telgraflar, Eski YÖK Başkanı ve Galatasaray Üniversitesi Rektörü Erdoğan Teziç’in evrak-ı terekesi, Kurtuluş Savaşı’nda görev alan Fevzi Efendi’nin hatıratı ve Kuva-yı Milliye damgalı evraklarının da aralarında bulunduğu, tarihi öneme sahip belgelerin her biri 80 bin ila 250 bin arasında değişen fiyatlarıyla internet üzerinden satışa sunuluyor. Ölen kişiden geriye kalan belgeler anlamında evrak-ı metruke olarak da anılan bu tür belgeler, son yıllarda popülerleşen online müzayedelerde de karşımıza çıkıyor.
Efemerik malzeme…
Müze uzmanı ve küratör Hasan Mert Kaya, döneminde yaşanan gelişmeler ile ilgili bilgi edinme konusunda birincil kaynaklardan olan efemerik malzemelerin tarihe ışık tutan nitelikte olduğunu söyledi. Kaya, şu bilgileri veriyor:
“Bu belgelerin ait olduğu kişi, söz edilen ekonomik, politik ya da kültürel başlıklar detaylı incelendiğinde aslında tarih yazımı gerçekleşmiş, hadiselerin oluşları bu belgelere dayanılarak delillendirilmiş olur. Dolayısıyla şahıs terekeleri, günlükleri, mektup ve telgraf suretleri gibi yazışmaları uzmanlarına çok şey söyler. Tereke olarak adlandırılan bu efemerik malzemelerin ait olduğu kişi toplumsal yaşam içerisinde önemli bir konuma sahip ise söz konusu bu evrakların önem ve değeri daha da artar. Bu evraklara takdir edilen maddi değer de aslında tam da bu noktadan, yani ait olduğu kişinin öneminden kaynaklanır.”
Yakın geçmişe ışık tutuyor
Nadir Kitap üzerinden satışa sunulan Erdoğan Teziç terekesi, diğer bir deyişle evrak-ı metrukesi de bunlardan biri. İçerisinde Teziç’in 1970’lere kadar uzanan yüzlerce gazete küpür arşivi, el yazısı notları, makaleleri, yazışmaları, dilekçeleri ve mektuplarının yanı sıra gündelik yaşama ait çok sayıda belgenin yer aldığı tereke, başta anayasa ve hukuk alanında araştırmalar olmak üzere yakın geçmişin önemli olaylarına ışık tutacak nitelikte. 95 kalem evrak, 500 fotoğraf diası ile birçok proje, mektup ve makalelerden oluşan toplam 4 klasör evraktan oluşan Ord. Prof. Dr. Reha Oğuz Türkkan’ın evrak-ı terekesi ise 308,7 bin liradan satışta. Sitede Cumhuriyet’in kuruluş mücadelesine ve kuruluş sonrası erken Cumhuriyet dönemine ilişkin önemli efemerik malzeme yer alıyor.
Online müzayede…
Kaya, benzer materyallere özellikle pandemi döneminde yaygınlaşan online müzayedelerde ve Phebus Müzayede, Pera Mezat gibi internet üzerinden müzayede düzenleyen firmaların müzayedelerinde de sıkça rastlamanın mümkün olduğunu söylüyor:
“Tarihçiler ve sanat tarihçileri, kent araştırmacıları, sosyal ve kültürel çalışmalar yapan akademisyen ve yazarlar için, içlerinde günlükler, raporlar, mektuplar, mesleki yazışmalar ve fotoğraflar barındıran başta terekeler olmak üzere bu efemerik kaynaklar en zengin bilgi ve içeriği sunuyor.”
Prof. Türkkan’ın terekesi
Ord. Prof. Dr. Reha Oğuz Türkkan’ın 95 kalem evrak ve 500 fotoğraf diasından oluşan terekesi 308,7 bin liradan satışta.
Fevzi Efendi’nin hatıratı
Kurtuluş Savaşı Garb Cephesi’nde görev alan Fevzi Efendi’nin notları, bulunduğu cepheye ait kroki, ailesine gönderdiği mektuplar, Kuva-yı Milliye Reisi imzalı ve Kuva-yı Milliye Heyeti damgalı evrakların bulunduğu belgeler 131, 7 bin liradan satışta.
Efemera koleksiyonculuğu
Gündelik yaşama dair materyaller için kullanılan Yunanca kökenli efemera, farklı alanlardan birçok koleksiyoneri buluşturan bir kavram. Tarihi ya da popüler figürlerin el yazması notlarından giydiği kıyafetlere hemen her tür materyalin yanı sıra tarihi, kültürel ya da sanatsal değere sahip afiş, kartpostal vb materyaller de efemera kategorisinde değerlendiriliyor. Bu tür materyallere özel ilgisi olan koleksiyonerler efemerist olarak da anılıyor.
