Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Hastanesi Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Sultan Tarlacı, MS hastalığı farkındalığını artırmak için her yıl Mayıs ayının son Çarşamba günü olarak ilan edilmiş Dünya MS Günü kapsamında, hastalık süreci, tedavi yolları ve ömür biçiminin, hastaların ömür kalitesi üzerindeki tesirlerinden bahsetti.
MS’in seyri şahıstan bireye değişiklik gösteriyor!
MS’in (Multipl Skleroz), merkezi hudut sistemini (beyin ve omurilik) etkileyen kronik, bağışıklık sistemi kaynaklı (otoimmün) bir hastalık olduğunu hatırlatan Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Sultan Tarlacı, “Bu hastalıkta bağışıklık sistemi kazara hudut hücrelerini çevreleyen kablonun etrafındaki plastik üzere miyelin kılıfa saldırır.” dedi.
Miyelin kaybının (demiyelinizasyon) hudut iletimini bozduğunu, vakitle hudut liflerinin de hasar görebildiğini aktaran Tarlacı, “Bu durum görme kaybı, kas güçsüzlüğü, istikrar bozukluğu, uyuşma, yorgunluk üzere çeşitli nörolojik belirtilerle kendini gösterir. MS’in seyri bireyden bireye değişiklik gösterir. En sık görülen tipi ataklarla seyreden (relapsing-remitting) MS’tir; bu tıpta belirtiler alevlenmeler ve düzelmeler halinde dalgalı bir seyir izler. Vakitle hastaların bir kısmında ikincil ilerleyici MS gelişerek nörolojik işlevlerde kalıcı bozulmalar artabilir. Daha ender görülen primer progresif MS tipinde ise hastalık baştan itibaren yavaş fakat daima ilerleyicidir. Hastalığın seyri; atak sıklığı, erken periyottaki bulgular ve tedaviye karşılık üzere birçok faktöre bağlıdır.” açıklamasını yaptı.
Erken teşhis, kalıcı bozukluk riskini düşürebilir!
MS’in erken teşhisinin, hastalığın idaresi ve uzun vadeli sonuçları açısından son derece kritik bir rol oynadığına vurgu yapan Prof. Dr. Sultan Tarlacı, “Erken teşhis sayesinde hastalığın etkin iltihap (inflamatuvar) evresinde müdahale edilerek hudut sistemi üzerindeki kalıcı hasarın önüne geçilebilir.” dedi.
Modern bağışıklık düzenleyici (immünomodülatör) tedavilerin, bilhassa erken periyotta başlandığında hem atak sayısını azaltmada hem de hastalığın ilerlemesini yavaşlatmada epeyce tesirli olduğunu kaydeden Tarlacı, “Bu sayede ömür kalitesi korunur ve hastaların bağımsızlıklarını sürdürme mühletleri uzar. Geç kalınan durumlarda ise hudut sistemi hasarı birikici hale gelir. Bu, yalnızca belirtilerin daha sık ve şiddetli hale gelmesiyle değil, birebir vakitte tam geri dönüşü olmayan motor, duyusal ve bilişsel kayıplarla da sonuçlanabilir. Bilhassa tedavi edilmemiş ataklar sonrası tam düzelme gerçekleşmeyebilir ve bu da hastada kalıcı sakatlık riski oluşturur. Ayrıyeten hastalığın progresif forma geçme mümkünlüğü artar; bu durumda tedavi seçenekleri daha sonlu ve tesiri daha düşüktür.” halinde konuştu.
MS’in kesin tedavisi olmasa da yönetilebilir bir hastalık olarak kabul ediliyor!
MS’in günümüzde büsbütün tedavi edilebilen bir hastalık olmadığını vurgulayan Prof. Dr. Sultan Tarlacı, “Hastalığı büsbütün ortadan kaldıran bir usul şimdi bulunamamıştır. Lakin çağdaş tıbbın sunduğu ilaç tedavileri ve ömür stili düzenlemeleri sayesinde MS büyük oranda denetim altına alınabiliyor.” dedi.
Günümüzde kullanılan hastalığın seyrini değiştirici tedavilere, bilhassa erken devirde başlandığında, atakların sıklığının ve şiddetinin azaltılabildiğini tabir eden Tarlacı, “Yeni lezyon oluşumunu yavaşlatabilir ve hastalığın ilerleyici formuna geçişi geciktirebilir. Bunun yanında atak tedavileri (genellikle kortizonlar) atak mühletini kısaltabilir, semptomatik tedaviler ise yorgunluk, spastisite, mesane meseleleri üzere şikâyetleri hafifletir. Sonuç olarak, MS şu anda kronik ancak yönetilebilir bir hastalık olarak kabul edilir.” açıklamasını yaptı.
Bağışıklık sistemini destekleyici bir beslenme tercih edilmeli…
MS için özel bir ‘tedavi diyeti’ olmamakla birlikte, mikrobik olmayan, bağışıklık sisteminden kaynaklanan iltihaplanmayı azaltıcı ve bağışıklık sistemini destekleyici beslenme tercih edilmesi gerektiğinin altını çizen Prof. Dr. Sultan Tarlacı, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Zeytinyağı, balık, zerzevat, meyve ve tam tahıl yüklü Akdeniz diyeti önerilir. Doymuş yağ ve işlenmiş besinlerden kaçınılmalı, bilhassa balık kaynaklı omega-3 yağ asitleri artırılmalıdır. D vitamini seviyeleri MS’te değerlidir; eksiklik varsa doktor denetiminde destek alınmalıdır. Glutensiz diyet, ketojenik diyet üzere özel beslenme yaklaşımlarının tesiri hâlâ araştırılmakta olup kesin deliller sonludur.”
MS hastaları çok yorgunluk yaratmayan, şahsa nazaran uyarlanmış antrenmanlar tercih etmeli
MS hastalarında yorgunluğun sık görülen bir semptom olduğuna işaret eden Prof. Dr. Sultan Tarlacı, “Bu nedenle nizamlı ve kaliteli uyku hayati değerdedir. Uyku hijyeni sağlanmalı, uyku apnesi, huzursuz bacak sendromu üzere bozukluklar varsa değerlendirilmelidir.” dedi.
Gündüz çok ahenge yerine, gece kesintisiz uykuya odaklanılması gerektiğini vurgulayan Tarlacı, “Eskiden MS hastalarına fizikî aktiviteden kaçınmaları önerilirdi. Fakat bu yaklaşım günümüzde terk edildi. Sistemli yürüme, yüzme, bisiklete binme üzere hafif-orta şiddette aerobik antrenmanlar önerilir. Fizyoterapist eşliğinde yapılan kas kuvvetlendirme, istikrar ve esneklik idmanları kas-iskelet sıhhati açısından kıymetlidir. Çok yorgunluk yaratmayan, şahsa nazaran uyarlanmış programlar tercih edilmeli. Antrenman sırasında beden sıcaklığının artışı semptomları kötüleştirebileceği için serin ortamlar tercih edilmeli.” halinde konuştu.
Psikolojik takviye, MS’in yalnızca nörolojik değil, ruhsal tesirlerine de bütüncül bir karşılık oluşturur
Stresin, MS ataklarını tetikleyebileceğine yahut semptomları şiddetlendirebileceğine dikkat çeken Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Sultan Tarlacı, “Farkındalık temelli gerilim azaltma teknikleri, meditasyon ve yoga üzere prosedürler yararlı bulunmuştur. Ruhsal takviye de duygusal yükü azaltabilir.” dedi.
Hobi edinme, tabiat yürüyüşleri üzere tertipli gevşeme sağlayan aktivitelerin de değerli olduğunu aktaran Tarlacı, kelamlarını şöyle tamamladı:
“MS hastalarının ruhsal dayanıklılığını artırmak, hastalığın getirdiği belirsizlik, fonksiyon kaybı ve toplumsal zorluklarla başa çıkabilmeleri açısından büyük kıymet taşır. Bu süreçte kişisel psikoterapi, bilhassa bilişsel davranışçı terapi ve kabul ve kararlılık terapisi üzere formüller, hastaların duygusal reaksiyonlarını düzenlemelerine, olumsuz niyetlerle baş etmelerine ve içsel güçlerini keşfetmelerine yardımcı olabilir. Psikoterapinin yanı sıra, MS ile yaşayan bireylerin katıldığı takviye kümeleri da epeyce değerlidir. Bu kümeler hastalara yalnız olmadıklarını hissettirir, tecrübelerini paylaşarak karşılıklı öğrenme ve duygusal dayanak imkânı sunar. Toplumsal bağların güçlendirilmesi, hastaların umutlarını muhafazalarını ve daha sağlıklı baş etme düzenekleri geliştirmelerini sağlar. Bu nedenle ruhsal takviye, MS’in yalnızca nörolojik değil, ruhsal tesirlerine de bütüncül bir karşılık oluşturur.
Sonuç olarak, MS hastaları için şahsileştirilmiş ve disiplinli bir ömür üslubu, ilaç tedavisinin tesirini artırabilir ve genel sıhhati iyileştirebilir.”
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı